همه چیز درباره فرار مالیاتی: جرم فرار مالیاتی+ انواع جرائم مالیاتی

همه چیز درباره فرار مالیاتی (tax evasion)، از انواع فرار مالیات گرفته تا مجازات‌ فرار مالیاتی برای خیلی از افراد می‌تواند جای سوال و ابهام داشته باشد. در این مقاله از سیستم مدیریت اطلاعات فریار قبل از هر چیز به تعریف فرار مالیاتی پرداخته و بعد از آن به توضیح انواع فرار مالیاتی و مجازات مالیاتی می‌پردازیم و در مورد فرار از مالیات و جرم مجرمین توضیحاتی ارائه خواهیم داد. سپس از اصول مقابله با فرار مالیاتی می‌گوییم و در نهایت توضیحاتی در مورد نحوه گزارش فرار مالیاتی ارائه می‌نماییم.

فرار مالیاتی در ایران

در تعریف فرار مالیاتی در ایران به هر تلاش مجاز یا غیرمجاز در یک فعالیت با هدف سرپیچی از پرداخت مالیات مجاز یا کمتر پرداخت نمودن آن به هر روشی که انجام شود، فرارمالیاتی می‌گویند. فرار مالیاتی (گریز از مالیات) یک لغت رایج در رابطه با کارهایی است که برای پرداخت نکردن مالیات، در نظر گرفته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین قانون‌های مجاز در جرم‌انگاری فرار مالیاتی مربوط به ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیات است که بر این اساس، «هر شخص حقیقی یا حقوقی که به‌ موجب مقررات این قانون مکلف به کسر و ایصال مالیات مؤدیان دیگر هست در صورت تخلف از انجام وظایف تعیین شده طبق قانون، اضافه بر مسئولیت تضمینی که با پرداخت کننده در پرداخت مالیات خواهد داشت شامل جریمه‌ای معادل ۲۰ درصد مالیات پرداخت‌ نشده خواهد بود».

بر اساس تبصره یک این ماده ۱۹۹ قانون، حتی برای متخلفان دولتی نیز تنبیه جرم مالیاتی پیش‌بینی‌شده و آمده است: «در مواردی که مکلفین به کم کردن مالیات، وزارتخانه، شرکت یا سازمان‌های دولتی یا شهرداری باشد مسئولین مربوطه شامل مجازات تعیین شده مطابق با قانون تخلفات اداری خواهند شد».

اضافه شدن نرخ‌های مالیاتی در همه کشورها می‌تواند باعث بی‌انگیزگی در سرمایه‌گذاری شود و باعث زمینه فرار مالیاتی و دور زدن مالیات را نیز فراهم می‌آورد؛ به همین دلیل دولت‌ها و اداره مالیات کشور هم باید در وضع نرخ مالیاتی و قوانین جانب احتیاط را رعایت کنند و قوانین را با دقت بیشتری بررسی کنند.

دریافت مالیات از چه روشی صورت میگیرد؟

دریافت مالیات از گروه‌های مختلف درآمدی برپایه قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش‌افزوده شکل می‌گیرد. در این دو،  قوانین مشخصی در خصوص معافیت‌های مالیاتی و مجازات مالیاتی و همین‌طور نحوه حساب کردن آن و وصول مالیات بیان شده است.

به‌طور عمومی آنچه در قوانین جدید فرار مالیاتی و رویه موجود اداره مالیات اجرا می‌شود این است که قسمتی  از اقشار جامعه به‌ کمک جایگاه شغلی یا شرایط اقتصادی وادار به پرداخت مالیات خود هستند و هیچ راه فراری برای پرداخت نکردن مالیات و یا به عبارتی دور زدن آن ندارند.

در واقع گرفتن مالیات توسط دولت از اقشار متوسط و در رایج‌ترین نمونه آن از کارمندان همواره در زمان معین و با کسر از حقوق انجام می‌گیرد یا مالیات بر ارزش‌افزوده‌ای ۹ درصدی که مصرف‌کننده آن را پرداخت می‌کند. پس در این پروسه، هیچ راهی برای فرار از مالیات وجود ندارد.

اثرات فرار مالیاتی در جامعه

به گفته کارشناسان، فرارمالیاتی عمدتاً توسط پردرآمدها و با سندسازی و ارائه آمار اشتباه صورت می‌گیرد. آثار سوء فرار از مالیات در تأمین نشدن درآمدهای موردنیاز دولت و درنتیجه عدم ارائه خدمات اجتماعی مطلوب و باکیفیت ظاهر و بروز پیدا می‌کند.

همچنین راههای فرار مالیاتی باعث می‌شود درآمدها در سطح جامعه به نحو متناسب منتشر نشده و ذخیره ثروت در دست گروه‌های خاص، نه‌فقط زمینه تقویت قدرت سیاسی برخی گروه‌ها را فراهم آورد بلکه شکاف طبقاتی که به دلیل این امر موجب بیشتر شدن تنش سیاسی و اجتماعی در جامعه می‌شود.

خلاصه اینکه وضعیت فرار مالیاتی در ایران به‌عنوان یکی از مصادیق و مظاهر فساد اقتصادی، امنیت اقتصادی موردنیاز برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را دچار اختلال می‌کند. ازاین‌رو، اصلاح و تجدیدنظر در نظام مالیاتی کشور به‌ویژه نظام کیفری مالیاتی به‌منظور بهبود وضعیت اقتصاد ملی امری ضروری و لازم به شمار می‌آید.

انواع فرار مالیاتی چیست؟

منظور از فرار مالیاتی هرگونه تلاش غیرقانونی برای عدم پرداخت مالیات است. فرارمالیاتی امکان دارد به روش‌های گوناگونی انجام شود اما در همهٔ این روش‌ها فرد تلاش می‌کند که مالیات خود را کامل پرداخت نکرده یا اینکه آن را به‌صورت ناقص پرداخت کند. نوع رفتار فرد در جرم فرار مالیاتی می‌تواند مختلف باشد.

جرم فرار مالیاتی

طبق قانون اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات و با آگاهی، باعث رفتارهای زیر شود، جرم فرار مالیات انجام می شود:

1. اگر به ترازنامه و حساب سود و زیان یا دفاتر اسناد و مدارکی که برای تشخیص مالیات معیار عمل هست و برخلاف حقیقت تنظیم‌شده است، استناد نماید.
2. اگر برای سه سال پشت سرهم اظهارنامهٔ مالیاتی و ترازنامه و حساب سود و زیان نشان ندهد.
3. در صورتی‌ که فعالیت اقتصادی و درآمد خود را برای فرار از مالیات پنهان نماید.
4. اگر مانع از آن شود که مأموران مالیاتی که به‌ عنوان بازرس مالیاتی موظف به انجام این امور هستند به اطلاعات مالیاتی و اقتصادی خود او یا اشخاص ثالث دسترسی داشته باشند.
5. اگر مأمور وصول یا کسر مالیات پرداخت ‌کنندگان دیگر باشد و این کار را در موعد مقرر قانونی انجام ندهد.
6. اگر معاملات و قراردادهای خود را به نام دیگران تنظیم کند یا معامله‌ها و قراردادهای اشخاصی که وظیفه دارند به پرداخت مالیات را برخلاف واقع به نام خود تنظیم نماید.
7. اگر از کارت بازرگانی اشخاص دیگر برای فرار مالیاتی استفاده نماید.
8. اگر کارهای خود را طوری نشان دهد که گویا شامل معافیت مالیاتی بوده است.

فرار مالیاتی در ایران چگونه است و چه تهدیدی برای سرمایه گذاران است؟

معاون مالیات‌های مستقیم سازمان امور مالیاتی کشور می‌گوید که سالانه ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار میلیارد تومان به‌ واسطه فرار مالیاتی در ایران از جیب دولت هزینه می‌شود و این در حالی است که درآمدهای مالیاتی به‌عنوان یک منبع پایدار درآمدی در کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود و مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی نیز بر توجه به بخش مالیات‌ها اصرار دارد.

چه مواردی شامل جرایم مالیاتی میشود؟

جرایم مالیاتی متنوع اند که برای هر کدام مجازات عدم پرداخت مالیات نیز در نظر گرفته شده است. برخی از جرایم مالیاتی شامل موارد زیر هستند و مصادیق فرار مالیاتی و جرم مالیاتی به شمار می‌آیند (نکته مهم این است که برای تک تک موارد زیر مجازات فرار مالیاتی در نظر گرفته می شود):

• پرداخت مالیات بعد از رسیدن تاریخ تعیین شده
• عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی
• پنهان کردن درآمد یا ابراز هزینه‌های غیر واقعی در اظهارنامه تسلیمی
• عدم ارائه ترازنامه و حساب سود و خسارت یا عدم ارائه دفاتر
• عدم ارائه فهرست دریافت‌کنندگان حقوق طی زمان مقرر
• ارسال نکردن صورت یا فهرست یا قراردادهای پیمانکاری
• عدم پرداخت مالیات حقوق و مالیات تکلیفی ظرف زمان معین
• پرداخت نکردن مالیات تکلیفی موضوع ماده 104 ظرف زمان مقرر
• عدم صادرکردن صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای خود
• عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده و قراردادها در سامانه مربوطه در زمان معین
• عدم ارائه گزارش حسابرسی مالی در زمان معین

برای محاسبه میزان مالیات و سایر حساب های مالی خود می توانید از نرم افزار حسابداری تحت وب فریار و نرم افزار حقوق و دستمزد استفاده کنید و اگر به موضوعات مالی علاقمند هستید، مقاله حداقل حقوق و دستمزد 1402 را از دست ندهید.

خلاصه:

در تمامی کشورها پرداخت مالیات برپایه اصول تعیین شده اداره مالیات و در زمان معین جزیی از قوانین مهم شهروندی و در جهت تامین امکانات عمومی مشخص شده است.

فرار مالیاتی اغلب ساده‌تر از کارهای غیرقانونی در بین شرکت‌ها و افراد قابل تشخیص هست. دولت همچنین می‌تواند، کلاه‌برداران مالیاتی را به جرم پرداخت ننمودن مالیات و غیر مجازبودن فعالیت، محکوم نموده و به پرداخت جریمه مالیات پرداخت نشده مجبور نماید.