بهره وری چیست؟

بهره وری چیست؟ چرا بهره وری از دغدغه ها و اولویت های هر سازمان است؟ چگونه میزان بهره‌وری را اندازه‌گیری نماییم؟برای هر سازمان و یا هر فردی مهم است که میزان بهره‌وری خود را در کار بداند. بسیار شنیده‌ایم که یک سازمان ورشکست شده و علت آن، بهره‌وری پایین آن سازمان، ذکر شده است. نظر به اهمیت این موضوع و ارتباط آن با موفقیت و یا شکست یک فرد یا سازمان، در این مطلب از سایت سیستم مدیریت اطلاعات فریار با مفهوم بهره‌وری آشنا می‌شویم.

شاخص بهره وری چیست؟

بهره‌وری یعنی میزان خروجی و سود سازمان نسبت به هزینه‌ها. یعنی اگر سازمانی بتواند با ثابت نگهداشتن کیفیت، از میزان هزینه‌های سازمانی خود کم کند، می‌تواند بگوید بهره‌وری ایجاد کرده است. یکی از اهداف استاندارد ایزو ۹۰۰۱ بالا بردن بهره‌وری سازمان در حوزه نرم افزار مدیریت تضمین کیفیت است.

نیروی انسانی، تجهیزات و….ساده‌ترین و واضح‌ترین هزینه‌های شروع یک کسب و کار در ازای رسیدن به هدف است. به‌طور مثال اگر به سازمانی پانصد میلیون بودجه بدهند و خروجی کار آنها ۳ پروژه باشد و سازمانی دیگر بتواند آن سه پروژه را با سیصد و پنجاه میلیون انجام دهد و به فکر پروژه چهارم باشد به این معنی است که شرکت دوم به بهره‌وری خوبی دست پیدا کرده است.

فرمول بهره وری

بهره‌وری برای هر کسب و کاری مثل اهمیت تنفس برای انسان است و ادامه حیات کسب و کار را تضمین می‌نماید.

صرف کمترین میزان منابع  +  تولید بهترین و باکیفیت ترین محصول  =  بهره وری

مدیران سازمان‌ها باید دستیابی به بهره‌ وری را جزء اهداف مهم سازمان خود قرار دهند. برای یک سازمان رسیدن به سود مناسب با وجود تولید محصولی باکیفیت بهره‌وری محسوب می‌شود و برای هر فردی دست پیدا کردن به زندگی ایده آل با سطح کیفیت اقتصادی و اجتماعی مناسب، بهره‌وری معنی می‌گردد. این در حالی است که نیروی انسانی، بزرگترین و حساس‌ترین عنصر شکل‌گیری هر سازمان در رسیدن به بهره‌وری است.

عوامل اثرگذار در بهره وری کدامند؟

اگر بخواهیم در ساده‌ترین حالت ممکن عوامل اثرگذار در بهره وری را نام ببریم، اثربخشی و کارایی مهم ترین آنها است.

بر اساس تعریف استاندارد ایزو 9001 دو عامل تاثیر گذار در بهره‌وری عبارتند از اثربخشی و کارایی.

اثربخشی (Effectiveness)

یکی از عوامل مهم در بهره‌وری چیست، اثربخشی می‌باشد كه‌ از نسبت فعاليت‌هاي‌ برنامه‌ريزي‌ شده‌ تحقق‌ يافته‌ و نتايج‌ برنامه‌ريزي‌ شده‌ به دست‌ آمده‌ است‌.

اثربخشي عبارت است از درجه و مقدار رسیدن به اهداف تعيين شده و میل به نتیجه مطلوب و مورد نظر. اين مفهوم، نشانگر تحقق اهداف و سطح دستیابی به آن مي باشد.

اثر بخشي را مي‌توان به صورت کار درست را انجام دادن، تعريف کرد. کار درست در واقع آن چيزي است که نياز براي آن وجود داشته باشد.

تعریف عامیانه اثربخشی این است که کار را به درستی تعریف کنیم. هرگاه صحبت از اثربخشی می‌شود به دنبال مفهوم ارتباط فعالیت با هدف و برنامه‌ها هستیم، زمانی که بتوانیم بهتر به برنامه‌ها دست پیدا کنیم، اثربخش‌تر بوده‌ایم. میزانی كه فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده تحقق یافته و نتایج برنامه‌ریزی شده بدست آمده است.

مطابق تعریف فوق هرگاه صحبت از برنامه‌ریزی و یا زمان شد باید به دنبال تعریف اثربخشی باشیم. به عنوان مثال شاخص برنامه تولید، تحویل به موقع و …

کارایی (Efficiency)

رابطه میان نتایج بدست آمده با منابع استفاده شده را کارایی می‌گویند. کارایی به معنی این است که با صرف کمترین زمان، هزینه و هدررفت منابع، به بیشترین نتایج/اهداف برسیم البته به گونه‌ای که در کیفیت خروجی کار تاثیری نداشته باشد و به سازمان آسیبی نرساند.

مثال برای بهره وری

با ذکر یک مثال، مفهوم کارایی و اثربخشی را برای درک بهتر شرح می‌دهیم: فرض کنید تصمیم گرفته‌اید از مشهد به تهران بروید، مسیرهای متعددی وجود دارد:

الف –مسیر مشهد، نیشابور، سبزوار، شاهرود، سمنان و تهران.

ب – مسیر مشهد، قوچان، بجنورد، ساری، آمل و تهران.

پ – مسیر مشهد به تربت حیدریه، طبس، راور، کرمان و تهران.

و باز هم مسیرهای بسیاری وجود دارند. طولانی، پرپیچ و خم یا ساده و سرراست، درست مانند انواع راه‌حل‌ها و برنامه‌هایی که در مدیریت برای تصمیم‌گیری، انتخاب و اجرا وجود دارد.

سوال: شما از طریق مسیرهای مختلف به مقصد (تهران) رسیده اید. حالا بگویید که کدام مسیرها اثربخش تر بوده‌اند؟

پاسخ: هر سه مسیر. بله اگر به تهران رسیده اید، فرقی نمی‌کند حتی اگر مسیری طولانی را طی کرده و بعد از چند روز به تهران رسیده اید،بازهم اثربخشی سفر شما ۱۰۰ درصد است زیرا فقط مهم این است که به تهران برسید، اینکه چه قدر بنزین سوزانده‌اید؟ چند روز در راه بوده اید؟ و چه قدر خرج کرده‌اید در پاسخ این سوال‌ها تأثیری ندارند، اثربخشی همه راه ها صددرصد است.

آن چه که در اینجا متفاوت است و فرق دارد مقدار کارایی سفرها و نتایج تصمیم هاست، هر چه قدر منابع کمتری مانند سوخت، زمان و پول صرف کنید کارایی سفر شما بالاتر می رود.

کارآیی+ اثربخشی = بهره وری

اکنون سوال مهم این است که کدام مهم تراست، اثربخشی و یا کارآیی؟ تعریف بهره وری به این معنی است که کارایی و اثربخشی در بعضی سازمان‌ها گاهی باید باهم ادغام شود تا نتیجه دهد در غیر اینصورت سازمان به نتیجه نخواهد رسید. یکی از راههایی که به ما کمک می‌کند تا در مسیر بهره‌وری قرار بگیریم رعایت قوانین ایزو 9001 است که بیشتر به آن خواهیم پرداخت.